Wat is osteoporose?
Bot lijkt een hard, onbuigzaam materiaal dat nauwelijks verandert. Maar in feite is er in een gezond lichaam een constant evenwicht tussen afbraak en opbouw van botmassa. Als er meer bot wordt afgebroken dan er nieuw bot wordt aangemaakt, verliezen we botmassa. Dan begint er osteoporose. Onze botten worden zwakker en zullen eerder breken.
Dat leidt tot blijvende misvormingen zoals een bochel, die geheel valt toe te schrijven aan het verloren gaan van botmassa. Hevige pijn in de wervelkolom of het borstbeen is een waarschuwingsteken voor pathologisch botverlies. De pijn geeft aan dat er al een breuk is in een of meer wervellichamen.
Osteoporose kan worden behandeld
Osteoporose wordt meestal gediagnosticeerd bij vrouwen – na de menopauze – en ook vaak bij mensen die jarenlang zijn behandeld met cortison. Osteoporose kost de volksgezondheid verscheidene miljarden - een vorstelijk bedrag. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft osteoporose wereldwijd geclassificeerd als een van de tien belangrijkste ziekten van onze tijd.
Dit mogen dan indrukwekkende cijfers en feiten zijn: osteoporose kan worden behandeld. Er zijn, bijvoorbeeld, rugbraces die de wervelkolom recht houden en moeiteloos kunnen worden geïntegreerd in het dagelijks leven. Ze geven patiënten een deel van hun kwaliteit van leven terug.
Cellen doen zwaar werk
Bot lijkt hard en onbuigbaar te zijn en nauwelijks te veranderen nadat het volgroeid is. Dat is echter schijn. In werkelijkheid wordt het bot voortdurend afgebroken en opgebouwd in ons lichaam. Botcellen zijn continu bezig om afgebroken bot te vervangen door nieuw bot. Hormonen, vitamines en andere boodschapperstoffen in het lichaam reguleren dit "renovatieprogramma".
De opbouw van bot heeft de overhand tot we ongeveer 30 jaar zijn. Daarna verliezen we elk jaar een klein percentage van het bot. Het gebrek aan geslachtshormoon bij vrouwen na de menopauze versnelt de afbraak aanzienlijk.
Tekenen en symptomen
Er zijn signalen die helpen een vroege diagnose te stellen. Dat zijn bijvoorbeeld het korter worden op hogere leeftijd. Botten kunnen soms zelfs spontaan breken. U kunt zich dat misschien moeilijk voorstellen, maar sommige patiënten krijgen een gebroken rib gewoon door te hoesten. Een lichte val kan al leiden tot een heup- of polsfractuur.
Een andere aanwijzing voor osteoporose is een bochel. Als er daarna constant pijn is in de rug en lage rug, kan dat ook een teken zijn van osteoporose. Daarom is het raadzaam om in een vroeg stadium naar de arts te stappen, om de situatie op te helderen.
Risicofactoren en oorzaken
- Primaire osteoporose: Primaire osteoporose vertegenwoordigt ongeveer 95% procent van de aandoeningen die gepaard gaan met verlies van botmassa. Type I osteoporose komt hoofdzakelijk voor bij vrouwen na de menopauze. De eerste botbreuk treedt op ongeveer acht tot tien jaar na de laatste menstruatie. De wervellichamen van de lumbale wervelkolom zijn het meest gevoelig. Bij type II osteoporose treedt de eerste botbreuk pas op na de leeftijd van 70 jaar. Vrouwen worden het meest getroffen (twee derde van alle gevallen). Naast de wervelkolom worden ook de lange botten van het dijbeen en de arm getroffen. De risicofactoren voor het ontstaan van primaire osteoporose zijn familiale aanleg, hormoonstatus (latere start van de eerste menstruatie en vroegere menopauze) en een bepaalde levensstijl (weinig lichaamsbeweging, langdurige bedlegerigheid, voeding met weinig calcium of fosfaat, zoals fastfood, cola, worst; schadelijke factoren zoals alcohol, koffie en sigaretten, ondergewicht).
- Secundaire osteoporose: Secundaire osteoporose ontstaat als gevolg van bepaalde aandoeningen of bijwerkingen van sommige geneesmiddelen. Risicofactoren voor het ontstaan van secundaire osteoporose zijn ontstekingsremmers voor de behandeling van astma of reuma (cortison), hoge dosis schildklierhormonen, coumarinederivaten (Marcumar), chronische voedingsstoornissen, bijv. door een aandoening van de alvleesklier, de ingewanden, de lever en de nieren, en een hormonale afwijking, zoals een overactieve schildklier of diabetes mellitus en tumoren.
Osteoporose voorkomen
Dit is het goede nieuws: er zijn preventieve maatregelen die zelfs jongeren moeten nemen om het risico op osteoporose te beperken. Het sleutelwoord is voeding: eet of drink ten minste 1.000 milligram calcium per dag.
Dat klinkt eenvoudig, maar waar zit nu eigenlijk calcium in? Dit botmineraal zit, onder andere, in zuivelproducten en vis. Ons lichaam heeft ook vitamine D nodig om het calcium in de botten te krijgen. Het lichaam maakt deze vitamine zelf aan als er zonlicht op de huid valt. We kunnen vitamine D ook als tabletten innemen.
Verder is lichaamsbeweging belangrijk. Matige spiertraining is heel goed voor ons skelet. En nog een tip: als u misschien al osteoporose hebt, ruim dan alles op in uw woning waar u over zou kunnen vallen.
Hoe kan osteoporose worden behandeld?
Aangezien elke vijfde patiënt een nieuwe botbreuk krijgt binnen 12 maanden na de eerste, is het nodig om snel actie te ondernemen.
De behandeling van osteoporose is veelomvattend en volgt een richtlijn.
Er is een interdisciplinaire benadering voor nodig, d.w.z. medewerking tussen verscheidene specialisten. Gewoonlijk schrijft de botspecialist geneesmiddelen voor die de afbraak van bot voorkomen en de vorming van bot bevorderen. Orthopedische chirurgen of neurochirurgen houden zich bezig met botbreuken en mogelijke operaties. Vuistregel: neem contact op met een orthopedisch specialist of botspecialist voor alle vragen die u hebt over herstel.
Medicatie
De volgende groepen geneesmiddelen worden gebruikt om een verlies van botmassa te behandelen:
Calcium en vitamine D vormen de basis van de preventie en behandeling. Calcium maakt het grootste deel van het bot uit. Vitamine D bevordert de inname van calcium uit de voeding, bevordert de opname van calcium in het bot en bevordert de spierfunctie.
Bisfosfonaten remmen de cellen die verantwoordelijk zijn voor de botafbraak. Ze vertragen de botafbraak, waardoor de botmassa toeneemt. Zo kan het risico op nieuwe breuken in de wervelkolom en ledematen aanzienlijk worden verlaagd.
Selectieve oestrogeenreceptormodulators (SERM's): De meest voorkomende oorzaak van osteoporose bij vrouwen is het gebrek aan het hormoon oestrogeen na het menopauze. Zonder oestrogeen neemt de afbraak van botmassa toe. Oestrogenen kunnen de verdere afbraak van bot wel voorkomen, maar verhogen tegelijkertijd het risico op borstkanker en cardiovasculaire aandoeningen. Daarom worden ze niet aanbevolen voor de behandeling van osteoporose. Oestrogeenreceptormodulators werken anderzijds op de bindingsplaatsen voor oestrogeen in het bot, maar niet op die in de borst en baarmoeder, en kunnen dus gebruikt worden voor de behandeling.
Calcitonine is een hormoon dat wordt gevormd in de schildklier. Het verlaagt de vrijgave van calcium en fosfaat uit de botmassa. Tegelijkertijd stimuleert het de afzetting van de twee stoffen in de botten. Het werkt op dezelfde manier als een hormoonvervangingstherapie met oestrogenen, en daarom kan het als alternatief worden gebruikt als een oestrogeentherapie niet geïndiceerd is. Dit middel kan ook door mannen worden gebruikt.
Pijnstillers: botbreuken veroorzaken pijn. De breuken in de wervellichamen die vaak voorkomen bij osteoporose beperken de mobiliteit. Daarom moeten we de pijn eerst behandelen met de juiste geneesmiddelen. Rugbraces helpen de pijn te verlichten door de getroffen wervellichamen te ontlasten.
Fluoride is lang gebruikt bij de behandeling van osteoporose. Fluoride hoopt zich op in het bot en geeft dus een hogere botdichtheid, met name in de wervelkolom. Een behandeling met fluoride mag niet langer dan drie jaar duren.
Lichaamsbeweging
Lichaamsbeweging speelt een belangrijke rol bij de behandeling van osteoporose. Zelfs in het geval van een bestaande wervelfractuur kunnen specifieke fysiotherapie-oefeningen en een lichamelijke behandeling gepland in overleg tussen de fysiotherapeut en de arts helpen de spieren te versterken, zodat de patiënt snel weer mobiel is. Medicijnen en een rugbrace verlichten de pijn.
Het is van groot belang om verder te gaan met de mobilisatiebehandeling, zelfs nadat de breuk is genezen. Daarbij is het vooral belangrijk om het uithoudingsvermogen van de spieren te trainen. Speciale rugbraces met biofeedback ondersteunen de wervelkolom en helpen de spiermassa te vergroten. Naast oefeningen van en met een fysiotherapeut zijn er een aantal sporten die bijzonder geschikt zijn voor patiënten met osteoporose: trektochten maken, wandelen in een stevig tempo, langlaufen, zwemmen en dansen.
Vooral lichaamsbeweging in de buitenlucht is doeltreffend. Dat is omdat niet alleen de spieren worden getraind, maar ook de aanmaak van vitamine D in de huid wordt bevorderd onder invloed van de zon.
Krachttraining
Met krachttraining worden de spieren sterker, wat de vorming van botmassa stimuleert. Tegelijkertijd wordt de houding verbeterd. De Spinomed rugbrace ondersteunt de rug net als een fitnessapparaat.
Het riemensysteem en de rugbrace oefenen trekkracht uit op het bekken- en schoudergebied. Daardoor zullen de gebruikers onbewust hun spieren spannen en een rechtere houding aannemen. Spinomed wordt aanbevolen in de richtlijnen van de Duitse koepelorganisatie voor botdeskundigen, de DVO), voor de behandeling van osteoporose. Met sterkere spieren wordt de coördinatie beter en zullen de bewegingen harmonieuzer zijn. Gewichtstraining met apparaten illustreert vooral goed hoe de verschillende gewichten en herhaalde oefeningen leiden tot verschillende trainingsresultaten:
1. Hoog gewicht - minder vaak optillen
Deze combinatie om het maximale gewicht te tillen oefent de meest doeltreffende stimulans op de botten uit. Ze is het best om een versneld botverlies tegen te gaan.
2. Laag gewicht – vaak optillen
Een laag gewicht vaak optillen bevordert het uithoudingsvermogen. De positieve invloed op dagelijkse activiteiten en de algemene fitheid wordt snel merkbaar.
3. Matig zwaar gewicht – vaak en snel optillen
Een training die bestaat uit matig zware gewichten en snelle herhalingen optimaliseert de prestaties van de spieren, het evenwicht en de coördinatie. Het effect is een beter evenwicht waardoor vallen worden voorkomen.
De combinatie is wat telt
Het is ideaal als de verscheidene soorten training worden afgewisseld om alle vormen van kracht te verbeteren. Meer spiermassa, een betere prognose voor de botkwaliteit, fitheid en meer vertrouwen bij het bewegen zijn de beloning. Zoek uw eigen bewegingsconcept en ervaar hoeveel plezier u ermee zult hebben. Overleg wel eerst met uw arts voordat u begint met trainen.
Functionele behandeling – met rugbraces
Vanwege het nauwe verband tussen spier en bot gaat het verlies van botmassa en van spiermassa altijd gelijk op.
Als er eenmaal een breuk is geweest in de wervelkolom, moet de behandeling met geneesmiddelen daarom altijd gepaard gaan met een behandeling met medische hulpmiddelen (functionele behandeling), omdat botbreuken pijn en een verder verlies van botmassa veroorzaken, door een beperkte mobiliteit. De moderne medische hulpmiddelen richten de wervelkolom op en trainen tegelijkertijd de spieren.
Vroeger werden patiënten met osteoporotische wervelfracturen vaak geïmmobiliseerd in een stijf korset, wat het verlies aan spiermassa bevorderde. Tegenwoordig weten we dat spieractiviteit, naast geneesmiddelen, van doorslaggevend belang is voor het vergroten van de botmassa.
medi heeft de orthesen Spinomed en Spinomed active ontwikkeld in samenwerking met prof. Helmut W. Minne MD om de mobiliteit bij patiënten met osteoporose te bevorderen. Het zijn orthopedische hulpmiddelen die de wervelkolom oprichten en tegelijkertijd de spieren trainen. De Spinomed-orthese is even gemakkelijk aan- en uit te trekken als een rugzak. De Spinomed active-variant, een korset, is vrijwel onzichtbaar onder de kleding.
Riemensysteem en rugbrace Spinomed
Orthesen oefenen gereguleerde trekkrachten uit op het bekken- en schoudergebied. Dankzij de rechtere houding vinden de patiënten het gemakkelijker om weer diep adem te halen. De pijn wordt verlicht en de spiermassa aantoonbaar versterkt. De orthesen helpen bovendien de houding te verbeteren. De rugpelotte en schouderbanden oefenen lichte druk uit zodra de rug zich kromt. Daardoor zal de patiënt onbewust zijn eigen spierkracht gebruiken om de rug weer te rechten en deze druk te vermijden. Een erkend orthopedisch instrumentmaker/bandagist in de zorgwinkel vormt de rugbrace in de Spinomed orthese precies overeenkomstig de contouren van de wervelkolom.